TRIBINA: Prosvetitelji i svetitelji

[stojadinovicp]

22. MAJ 2013.



Tribina Udruženja „Ateisti Srbije". Govore: Milorad Tomanić (istoričar), Vladimir Božanović i Miodrag Ribić (filolog)

Drugog novembra 1760. godine monah Dositej, rođen kao Dimitrije, napušta manastir Hopovo i odlazi na putovanje po Evropi. Kao što je beg u manastir Rastka Nemanjića krajem 12. veka obeležio nekoliko vekova naše stare kulturne tradicije, tako je i Dositejev beg iz manastira označio početak modernog doba.

Simbolički, ovaj Dositejev polazak na put uvodi nas u epohu prosvećenosti, pozivajući na učenje, širenje vidika, kritičko mišljenje i oslobođenje ljudskog duha. Ako se 27. januara slavi beg u manastir kao Dan duhovnosti, onda je naša obaveza prema potomcima da beg iz manastira slavimo kao Dan prosvećenosti. Kritičko preispitivanje prosvetitelja u Srbiji neminovno vodi sagledavanju njihovog odnosa prema crkvi i religiji s jedne, kao i prema društvu u celini s druge strane, a naročito prema puku, zaostalom u svakom civilizacijskom smislu. Neki od njih praktično rade ostajući u svešteničkoj ili manastirskoj odori, a neki u otvorenom sukobu sa crkvom, čak i po cenu ekskomunikacije.

Istovremeno, uz podršku crkve, priprosti puk, sa snažnim sećanjem na prethrišćanske kultove, stvara mitove sa kulturnim junacima čiju ulogu svodi na elementarno upoznavanje primarne egzistancije. U novoj, hrišćanskoj veri i dalje živi paganstvo i utiče na stvaranje posebne, plemenske religije, u čije središte stavlja istorijsku ličnost kao tvorca plemena i izdiže ga iznad tvorca čoveka.

Prva u nizu tribina ''Prosvetitelji i svetitelji'' bavi se samim počecima ovog procesa u srednjem veku, razmatrajući posledice po naš sadašnji život iskušavan modernim idejama i savremenim načinom života.